Rezerv zengini ülkelerin büyük huzursuzluğu!

“Petrolde 12’nci sırada, doğal gazda 16’ıncı sırada”

Kazakistan, Orta Asya’da da enerjide çok önemli bir yere sahip.

“Kazakistan’da da ciddi miktarda enerji rezervi var. Enerji rezervleri açısından hidrokarbonlardan başlarsak petrol ve doğal gaz geliyor. Petrolde dünyanın 12’nci büyük rezervleri burada. Kazakistan’ın 30 milyar varil kanıtlanmış petrol rezervi var. Ayrıca, doğal gazda da 16’ıncı sırada, dünya genelinde 3 trilyon metreküp kanıtlanmış rezervi var. Petrolde, Orta Asya’nın en büyük üreticisi. Ve Hazar Denizi’ndeki en büyük sahalar Kazakistan’ın. Orada bir Kaşagan sahası var. O saha son otuz yıldaki, dünya genelindeki en büyük keşif. Tengiz’de hemen yanı başında 13 milyon varillik bir saha. Sırf bu sahayla da bitmiyor. Hazar Denizi, kıyısı olan beş ülke tarafından bölündüğü zaman en büyük rezervler Kazakistan’ın karasuları dahilinde kalanlar oldu.”

“Kazakistan’da olan olaylara dış dünya kayıtsız kalmayacaktır”

Kazakistan, petrol ve doğal gazın yanı sıra uranyum üretiminde büyük pay sahibi.  Amerika Kazakistan’ın en büyük yatırımcısı.

“Uranyumda dünyanın en büyük üreticisi Kazakistan. Yani dünya üretiminin yüzde kırktan fazlası Kazakistan’dan çıkıyor. Avustralya’dan sonra ikinci büyük rezervlere sahip ve Çin’in de en büyük tedarikçisi. Amerika’nın da yaklaşık beşte bir uranyum ihtiyacını Kazakistan sağlıyor. Amerikalı şirketler, bu petrol sahalarında da aktif. Amerika, Kazakistan’ın en büyük dış yatırımcısı. Dolayısıyla, Kazakistan’da olan olaylara dış dünya kayıtsız kalmayacaktır.”

“Çok büyük bir doğal kaynak zenginliği var”

Kazakistan’ın en büyük ihracat partneri Çin. Ülkenin Avrupa ülkeleriyle de ihracat ilişkisi oldukça yoğun.

“Kazakistan’ın ihracat hacmine baktığınızda birinci sırada Çin var ama ondan sonra Hollanda geliyor, İtalya geliyor, Avrupa ülkeleri geliyor. Yani Rusya var sırada. Ondan sonra Avrupa ülkeleriyle devam ediyor. Sonra Güney Kore var mesela. Asya bir tarafta ama Avrupa diğer tarafta. Amerika da öbür tarafta en büyük dış yatırımcı. Çünkü çok büyük bir doğal kaynak zenginliği var.

Yenilenebilir enerji potansiyeli açısından da öyle. Zira, Kazakistan’ın yenilenebilir enerji stratejisi çerçevesinde ciddi yatırımlar planlanıyor. Mesela bir Alman büyük güneş enerjisi üreticisi kırk sekiz bin megavatlık yatırım yapacak. Rüzgar ve güneşle birlikte, hidrojen üretimi yapacaklar. Yeşil hidrojen. Bu hidrojeni de Almanya’ya götürecekler. Böyle projeler söz konusu. Büyük projeler.

Dolayısıyla enerjide çok büyük bir merkez durumunda Kazakistan, potansiyeli nedeniyle.

Bu yüzden tüm bu ülkelerin ekonomik çıkarları söz konusu. Kazakistan’daki bu sürecin bir an önce barış sürecine ve eski günlere dönülmesinde Kazakistan’la iş birliği içinde olan herkesin çıkarı var.”

“Türk coğrafyası için çok önemli”

Kazakistan’ın Türk coğrafyası için önemi büyük. Kumbaroğlu’na göre o coğrafyadaki potansiyeli değerlendirmemiz şart.

“Kazakistan aynı zamanda Türk devletleri topluluğunun da kurucu üyelerinden. Dolayısıyla Türkiye için çok önemli. Türk coğrafyası için çok önemli. Aslında biz Azerbaycan’la bir millet iki devlet diyoruz. Aslında bir millet oradaki tüm devletler. Toplulukta beş devlet var. Yani bu ülkelere gittiğiniz zaman Türkçe konuşabilirsiniz. Kazakistan’da sizi iyi kötü anlarlar. Burada çok büyük bir sinerji var aslında. Enerji açısından da sinerji var. İşte bu sinerji potansiyelini değerlendirmek, yani enerjide iş birliğini, enerjide ticareti, enerji piyasaları, enerji arzı, arz güvenliği açısından barış ve refahın sağlanması açısından da önemli. Ama tabi burada askeri açıdan da güçlü olmak önemli. Çünkü, enerji rezervi olan ülkeler askeri ve savunma sanayi açısından güçlü değilse burada bir karışıklık oluyor. Güçlüyse onlar kurtarabiliyor ancak.”

Süreç, emtia fiyatlarına yansır mı?

Peki, Kazakistan’da yaşanan sürecin emtia fiyatlarına etkisi olacak mı? Kumbaroğlu bunun için henüz erken olduğunu söylüyor.

“Kazakistan en büyük uranyum üreticisi. Uranyum fiyatlarına bir miktar yansıdı ama uranyum sonuçta hemen alıp anlık kullandığınız bir emtia değil. Stoklanıyor. Yani büyük alıcı Çin. o da ön stoklarını yapmış. Çok acilen talep etmesi bu karışık dönemde gerekli olmayan bir durum. Petrolde de Kaşagan sahasından lojistik açısından, taşıma açısından bir takım sıkıntılar çıktı. Ama en büyük etki Suudi Arabistan sahasındaki Aramco tesislerinde olmuştu. Yani Kaşegan sahasında üretim durursa etkisi tabi hissedilir derecede olur ama orada o noktada değiliz ve o noktaya geleceğimizi de düşünmüyorum. Şu anda üretimler devam ediyor.”